مناظره در نظریه‌پردازی هنوز هم در جریان است

نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل چهار مناظره اصلی را به خود دیده که جنبه پارادایمیک داشته است.

مناظره اول را میان آرمان‌گرایی و واقع‌گرایان می‌دانند که بیشتر جنبه هستی‌شناختی داشت. در این مناظره اختلاف بنیادین در مورد سرشت نظام سیاسی بین الملل و انگیزه‌های رفتار دولتها بود.

مناظره دوم میان سنت‌گرایان و رفتارگرایان بود و جنبه معرفت‌شناختی و در ابعادی جنبه روش‌شناختی داشت.

مناظره سوم را برخی میان رفتارگرایی و پسارفتارگرایی می‌دانند و معتقدند که از اواخر دهه 1960 با روشن شدن محدودیتهای رهیافت علمی، تمایل به استفاده از هر دو رهیافت سنتی و عملی به تناسب موضوع و شرایط خاص در قالب پسا رفتارگرایی در مقابل رفتارگرایی شکل گرفت.

مناظره چهارم ماهیتی فلسفی دارد و می‌توان آنرا میان خردگرایان، شامل نوواقع‌گرا و نولیبرال، که کم و بیش نگاهی علم‌گرایانه به واقعیت دارند، خرد انسان را قادر به نیل به شناخت می‌دانند، و کنشگران را نیز خردورز تلقی می‌کنند از یک سو، و بازاندیش‌گرایانی که به اجتماعی بودن واقعیت، و نقش معنا، گفتمان، زبان و رویه‌های انسانی در شکل دادن به آن تأکید دارند و اغلب نگاهی انتقادی به دانش و علم مدرن دارند، دانست.

آنچه در پی می‌آید گفتگوی اندیشمندان و نظریه‌پردازان برجسته روابط بین‌الملل با خبرگزاری مهر در مورد مهمترین مناظره در نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل است.

ونت: مناظه کنونی میان واقع‌گرایی و ایدئالیسم، از یک طرف، و مناظره میان سازه‌انگاری و خردگرایی از طرف دیگر است

الکساندر ونت استاد دانشگاه اهایو و از بنیان‌گذاران سازه‌انگاری در روابط بین‌الملل در مهمترین مناظره در نظریه پردازی روابط بین الملل معتقد است: دو مناظره اصلی در حال حاضر در نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل وجود دارد. این دو مناظره عبارتند از مناظره میان واقع‌گرایی و ایدئالیسم، از یک طرف، و مناظره میان سازه‌انگاری و خردگرایی از طرف دیگر.

بنت: مناظره میان "ایسم"ها در جریان است

اندرو بنت استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه جورج تاون در این خصوص معتقد است: در حال حاضر مطالعه‌ای در روابط بین‌الملل در آمریکا توسط ویلیام و مری در حال انجام است که دو مبحث  و خط فکری را پیشنهاد می‌کنند. اولین موضوع مناظره میان مکاتب اصلی یا به عبارت دیگر میان "ایسم"ها نظیر رئالیسم، لیبرالیسم و سازه‌انگاری است. به عبارت دقیق‌تر این مناظره در خصوص چگونگی فراتر رفتن از حدود و موانع تفکر است (بر اساس "ایسم" است) که در آن گفتمان رایج از بین نرود و بخشی از مبانی درباره نظریه‌پردازی حفظ شود.

وی افزود: مناظره دوم در خصوص رویکردهای روش‌شناختی برای مطالعه روابط بین‌الملل است. در این حوزه نیز استدلالهایی میان گروه‌های مختلف وجود دارد. در این حوزه مباحث و مناظرات جدی‌ بین کمیت‌گرایان و کیفی‌گرایان وجود دارد.

سزا: مناظره اصلی در نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل میان مکاتب واقع‌گرایی و سازه‌انگاری است

مارکو سزا استاد دانشگاه جان هاپکینز دراین خصوص به خبرگزاری مهر گفت: در حال حاضر مناظره اصلی در نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل میان مکاتب واقع‌گرایی و سازه‌انگاری در جریان است. این موضوع به این معنا نیست که این مناظره مهمترین مناظره در نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل است. اگر از منظر نظری و تاریخی نگاه کنیم، مناظره میان واقع‌گرایی و لیبرالیسم شاید مهمترین مناظره در نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل بوده باشد. چرا که به نظر من در این مناظره شاهد شکاف و گسستی در حوزه نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل بوده‌ایم. همچنین این مناظره مدت زمان زیادی طول کشیده است.

سایدمن: مناظره میان خردگرایی و سازه‌گرایی هنوز طنین انداز است

استفان سایدمن استاد علوم سیاسی دانشگاه مک‌گیل کانادا نیز در این خصوص در گفتگو با مهر اظهار داشت: مطمئن نیستم که تنها یک مناظره در حال حاضر در جریان باشد. شاید بتوانیم بگوییم که مناظره میان خردگرایی در مقابل سازه‌گرایی هنوز طنین انداز است. ولی به نظر من اندیشمندان و پژوهشگران روابط بین‌الملل بیشتر براساس علائق و حوزه‌های مطالعاتی سنجیده می‌شوند.

وی افزود: در حال حاضر حوزه‌های مطالعاتی و علائق پژوهشی اندیشمندان مانند امنیت، اقتصاد و محیط زیست در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرد.به نظر من مناظراتی از این سنخ می‌توانند فهم و درک مردم عادی را در مورد رهیافتهای مختلف شکل داده و آنرا تسریع کند.

او تاکید کرد: نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که هیچ کدام از این حوزه‌ها اعم از مطالعات امنیتی، زیست محیطی و اقتصادی به حالت هژمون و مسلط در نیامده و نمی‌توانیم یکی را به عنوان فاتح این مناظرات در نظر بگیریم.

برنسکاتر: مسئله اصلی این است که تا چه میزان امور و مسایل واقعی خارج از معنایی است که ما به آنها نسبت می دهیم

فیلیکس برنسکاتر استاد روابط بین‌الملل در مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن نیز معتقد است: به نظر من مناظره و مسئله اصلی در مورد این پرسش است که تا چه میزان امور و مسایل واقعی خارج از معنایی است که ما به آنها نسبت می دهیم. مسئله این است که  چطور و چگونه می‌توان این معنا را تغییر داد؟

وی افزود: به نظر من این سؤالات در مناظره‌های گوناگون و موجود در گذشته در روابط بین‌الملل  وجود داشته و در آنها مطرح بوده است.

دوران: رهیافتها و نگرشهای نظری چون فرضهای پیشینی و مقدم بر تجربه دارند قابل رد نیستند

"چارلز دوران" از اندیشمندان برجسته روابط بین الملل و استاد روابط بین الملل دانشگاه جان هاپکینز و مدیر مرکز مطالعات کانادا و مدیر برنامه جهانی "تاریخ و نظریه" نیز در این زمینه به مهر گفت: مناظراتی که در روابط بین الملل میان رئالیستها و لیبرالها، رفتارگرایان در مقابل سنتگرایان، نئورئالیستها مقابل نئولیبرالها و خردگرایان مقابل سازه‌انگاران رخ داده به نظر من برای درک و فهم خود نظریه بوده است. باید توجه داشت  رهیافتها و نگرشهای نظری را نمی‌توان رد کرد چون فرضهای این نظریه‌ها پیشینی و مقدم بر تجربه هستند.

وی افزود: نظریه‌های میان برد و نظریه‌های مربوط به سطح میانی مانند نظریه ثبات هژمونیک، نظریه انتقالی، نظریه‌های سطح کلان و چرخه قدرت می‌توانند عملیاتی و امتحان شوند و به آزمون گذاشته شوند. برخی نظریه‌ها را با این شیوه می‌توان به آزمون گذارد. باید توجه داشت برخی دیگر از نظریه‌ها از جمله چرخه قدرت را حتی با این شیوه و به آزمون گذاری آن در بستر تجربی، نبایستی رد کرد.

گولد: مناظره میان نئورئالیسم و نئولیبرالیسم مهمترین مناظره کنونی در عرصه نظریه‌پردازی است

هری گولد از اندیشمندان روابط بین الملل و استاد دانشگاه فلوریدا نیز در این خصوص معتقد است: به نظر من در حال حاضر مناظره میان نئورئالیسم و نئولیبرالیسم مهمترین مناظره کنونی در عرصه نظریه‌پردازی است.

اونف: مهمترین مناظره میان هستی‌شناسی‌های اثبات‌گرایان و فرااثبات‌گرایان یا ضد اثبات‌گرایان است

نیکولاس اونف بنیانگذار نظریه اجتماعی روابط بین‌الملل (سازه‌انگاری) نیز در اینباره به مهر گفت: به نظر من مهمترین مناظره میان هستی‌شناسی‌های اثبات‌گرایان و فرااثبات‌گرایان یا ضد اثبات‌گرایان است. این مناظره همچنین در سطح روش‌شناسی این رهیافتها نیز در جریان است. سازه‌انگاری در میان این رهیافتها قرار می‌گیرد و راهی میانه است.

وی افزود: بسیاری از اندیشمندان در آمریکا از اثبات‌گرایی پیروی می‌کنند و بسیاری دیگر از اندیشمندان رویکردی فرااثباتگرایانه دارند. من خودم را در میان فرااثباتگرایان به شمار می‌آورم.

هارول: مهمترین تقسیم‌بندی میان مادی‌گرایان و معناگرایان وجود دارد

اندرو هارول رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی دانشگاه آکسفورد نیز در مورد مهمترین مناظره در نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل به مهر گفت: مهمترین تقسیم‌بندی میان نظریه‌هایی که تاکید بر منافع مادی دارند و نظریه‌های سازه‌انگاری است.
وی افزود: این بدان معنا نیست که هر کدام از این رویکردها ویژگی و مشخصه متمایزی در روابط بین‌الملل دارند. نظریه‌هایی که بر منافع مادی تاکید دارند از درون نظریه‌های واقعگرایی و لیبرالی و چگونگی نگرش آنها به نظام بیرون می‌آیند.

استاد دانشگاه آکسفورد خاطر نشان کرد: به همین ترتیب، اگر چه سازه‌انگاری با دیدگاه‌های لیبرالی انباشته شده است ولی من سعی کرده‌ام نشان دهم که چرا دیدگاه سازه‌انگارانه به قدرت برای نظم در مقایسه با دیدگاه نوواقعگرایان به موازنه مادی قدرت (که موازنه‌ای مادی است) پیچیده‌تر است.

وی تصریح کرد: از این رو اگر قدرتهای در حال ظهور را مورد تحلیل قرار دهیم مهمترین مساله و موضوع "موقعیت" و "شناسایی" خواهد بود تا سلسله مراتب مادی قدرت.

دی ماسکوئیتا: توجه به "ایسم"ها در نظریه‌پردازی خطرناک است

بروس بوئنو دی ماسکوئیتا از نظریه‌پردازان برجسته روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه نیویورک نیز در این خصوص می‌گوید: به نظر من این مناظرات خیلی جذاب نیستند و به نوعی گمراه ‌کننده هستند. "ایسم" به یکی از اصول اعتقادی بسیاری از نظریه‌پردازان تبدیل شده است. برای من آنچه مهم است فرضیاتی است که به طور منطقی و به دنبال مفروضات خاص یک نظریه یا نظریه‌ها می‌آیند. این موضوع برای ارزیابی "صدق" نظریه به طور منطقی، شاهد و دلیل خواهد بود. سازه‌انگاری فاقد ثبات منطقی است و نظریه‌ای تجربی درباره عمل است. نظریه‌های خردگرا به خصوص نظریات مبتنی بر نظریه بازی، به طور مشخصی نظریه عمل و اقدام به شمار می‌رود(از طریق راه حل معادله). از اینرو من نظریات خردگرا و سازه‌گرایی را مکمل همدیگر می‌بینم. من به طور گسترده‌ای این موضوع را در کتاب "مقدمه‌ای بر روابط بین‌الملل" مورد بررسی قرار داده‌ام.

کاتزنشتاین: مناظره میان خردگرایی و سازه‌انگاری در جریان است

پیتر کاتزنشتاین از بنیان‌گذاران سازه‌انگاری و استاد دانشگاه کرنل نیز در این مورد به مهر چنین گفت: امروزه و در حال حاضر تبیین این مسئله به آشکاری صورت نمی‌گیرد و نمی‌توان به روشنی پاسخی برای آن در نظر گرفت. ولی به هر حال اگر بخواهیم از میان این مناظرات انتخابی داشته باشیم، مناظره میان خردگرایی و سازه‌انگاری در حال حاضر در جریان است.